Trong Tại Sao Phương Tây Vượt Trội (Why the West Rules—for Now), tác giả Ian Morris – nhà sử học, nhà khảo cổ học người Anh – mang đến một công trình đồ sộ kéo dài suốt 50.000 năm lịch sử nhân loại, kết hợp những phát hiện mới nhất từ khảo cổ học, nhân học, đến khoa học thần kinh. Cuốn sách không chỉ lý giải vì sao phương Tây từng dẫn đầu thế giới, mà còn dự đoán điều gì có thể xảy ra trong thế kỷ tới.
Như Orville Schell, Giám đốc Trung tâm Quan hệ Mỹ – Trung tại Hội Châu Á, nhận xét trong bài viết “Cuộc xung đột cuối cùng” đăng trên The New York Times: đây là “một cuốn sách lớn, rất lớn”, với tham vọng tái hiện toàn bộ quá trình phát triển của nhân loại và nhìn xa đến tương lai của cuộc đua giữa hai trục Đông – Tây. Morris bắt đầu hành trình khảo cứu của mình từ 15.000 năm trước, lần theo dấu vết của các nền văn minh và sự dịch chuyển quyền lực xuyên suốt thời gian.
Trong cuốn sách, Morris không dừng lại ở việc kể lại lịch sử, mà tìm cách nhận diện “hình dạng tổng thể của lịch sử” – những mô hình phát triển lặp lại, những chu kỳ thăng trầm của các nền văn minh. Ông cho thấy cả phương Đông và phương Tây đều từng thay nhau dẫn đầu, tuỳ thuộc vào bối cảnh tự nhiên, xã hội, và công nghệ ở từng thời kỳ. Tuy nhiên, thách thức lớn nhất mà ông đặt ra là phải giải mã ý nghĩa thực sự của những biến động đó – liệu một bên có sở hữu ưu thế bẩm sinh, hay tất cả chỉ là hệ quả của hoàn cảnh và khả năng thích nghi?
Morris thẳng thắn đặt câu hỏi: “Điều gì sẽ xảy ra tiếp theo? Liệu phương Tây có thể duy trì vị thế thống trị, và trong bao lâu?” Nhưng thay vì sa vào tiên đoán thắng – thua giữa Mỹ và Trung Quốc, ông chuyển hướng sang một vấn đề sâu xa hơn: liệu sự sáng tạo của loài người – chính nguồn gốc của tiến bộ – có thể trở thành nguyên nhân dẫn đến khủng hoảng chung nếu chúng ta không kiểm soát được sức mạnh mình tạo ra?
Cuối cùng, Morris kết luận, dù muốn hay không, Đông và Tây giờ đã gắn chặt trong cùng một vận mệnh, và “40 năm tới sẽ là giai đoạn quan trọng nhất trong lịch sử nhân loại.”
Với cách viết cuốn hút, lập luận chặt chẽ và tầm nhìn vượt thời đại, Tại Sao Phương Tây Vượt Trội không chỉ là một cuốn sách lịch sử, mà còn là lời nhắc nhở về tương lai – nơi mọi nền văn minh đều phải cùng nhau đối diện với thử thách của chính sự phát triển mà mình đã tạo ra.
