Khi Heart Lamp: Selected Stories của Banu Mushtaq giành chiến thắng tại International Booker Prize 2025, không chỉ một tác phẩm được vinh danh – mà là cả một ngôn ngữ, một cộng đồng, một dòng chảy văn hóa từng bị lãng quên, đã được đưa trở lại ánh sáng.
Banu Mushtaq viết bằng tiếng Kannada – một trong những ngôn ngữ bản địa Ấn Độ, vốn ít được biết đến trên văn đàn quốc tế. Nhờ bản dịch tinh tế và đầy thấu hiểu của Deepa Bhasthi, những truyện ngắn đầy chất thơ và phản kháng ấy đã vượt qua rào cản ngôn ngữ, đến với độc giả toàn cầu. Đây là lần đầu tiên một tác phẩm viết bằng tiếng Kannada được lọt vào danh sách và thắng giải Booker, cũng là lần đầu một tuyển tập truyện ngắn được vinh danh. Đó là một chiến thắng không chỉ cho văn chương, mà còn cho tiếng nói của những cộng đồng thiểu số từng bị lãng quên.
Trong Heart Lamp, Banu Mushtaq viết về những người phụ nữ sinh ra ở vùng Karnataka – những nhân vật tưởng như bé nhỏ, nhưng lại mang trong mình nỗi khát khao sống thật với chính mình. Họ yêu thương, chịu đựng, nổi loạn trong âm thầm, và cuối cùng là tìm thấy ánh sáng từ bên trong trái tim mình – đúng như tên gọi Heart Lamp. Mỗi truyện ngắn là một mảnh ký ức, một bản nhạc mang âm sắc địa phương, là hơi thở của những người phụ nữ Ấn Độ thời hiện đại đang giằng co giữa truyền thống và giải phóng.
Giải thưởng Booker năm nay không chỉ nói lên chất lượng văn chương, mà còn khẳng định tầm quan trọng của dịch thuật – của việc chuyển thể không đơn thuần là chuyển ngữ, mà là tái hiện linh hồn của một nền văn hóa. Deepa Bhasthi, với vai trò dịch giả, đã khéo léo giữ lại nhịp điệu nguyên bản, niềm tự hào dân tộc, và sự dịu dàng trong từng câu chữ. Cô cũng trở thành người Ấn đầu tiên thắng giải ở vai trò dịch giả – một dấu son cho nỗ lực bền bỉ của những người đứng ở giữa các nền ngôn ngữ.
Heart Lamp chính là minh chứng cho việc: văn chương, dù xuất phát từ ngôn ngữ nào, nếu được viết bằng sự chân thành và chuyển thể với yêu thương, đều có thể chạm tới trái tim người đọc ở bất kỳ nơi đâu.