Với quyết định mới nhất từ Thư viện Quốc hội Hoa Kỳ, Arthur Sze – nhà thơ gốc Á nổi bật với lối viết tinh tế, thiền định và đa chiều – đã chính thức trở thành U.S. Poet Laureate thứ 25 trong nhiệm kỳ 2025–2026. Việc ông được chọn không chỉ là sự ghi nhận xứng đáng cho một sự nghiệp thơ ca kéo dài hàng thập kỷ, mà còn mang theo một tầm nhìn đầy hy vọng: sử dụng thơ như một phương tiện kết nối xuyên văn hóa, vượt qua rào cản ngôn ngữ trong thời đại số hóa và xô bồ.
Một hành trình thơ ca mang dấu ấn giao thoa Đông – Tây
Arthur Sze (sinh năm 1950) là con trai của một gia đình người Trung Quốc di cư đến Mỹ. Ông trưởng thành giữa hai nền văn hóa – phương Đông giàu chiều sâu tinh thần và phương Tây sắc sảo trong lý tính. Chính điều đó đã trở thành mạch ngầm xuyên suốt trong thơ ông: thiên nhiên, vật lý lượng tử, Phật giáo, và cả những chi tiết nhỏ nhất trong đời sống hàng ngày – tất cả cùng song hành và đan xen trong nhịp điệu tĩnh tại, thấm đẫm chiêm nghiệm.
Với nhiều tác phẩm được đánh giá cao như The Ginkgo Light, Compass Rose hay Sight Lines (tác phẩm đoạt giải National Book Award 2019), thơ Sze thường mang lại cảm giác như đang “nghe thấy ánh sáng” – một trạng thái kết hợp giữa hình ảnh thị giác và chiều sâu cảm xúc, rất gần với mỹ học Thiền.
Một tầm nhìn mới cho thơ ca quốc gia: dịch để lan tỏa
Trong phát biểu sau khi nhận chức, Arthur Sze chia sẻ rằng ông muốn dành nhiệm kỳ của mình để thúc đẩy thơ dịch – không chỉ là việc dịch các bài thơ nước ngoài sang tiếng Anh, mà còn là khơi dậy sự tò mò văn hóa, tạo cầu nối giữa cộng đồng và thế giới.
“Thơ dịch giúp ta vượt qua giới hạn của chính mình – nó là một hành động lắng nghe người khác bằng cả tâm hồn,” ông nói.
Kế hoạch ban đầu của Sze bao gồm:
-
Tổ chức các buổi đọc thơ đa ngôn ngữ, nơi các nhà thơ cùng nhau chia sẻ tác phẩm bằng tiếng gốc và bản dịch, tạo ra không gian nghe – hiểu – cảm nhận đa tầng.
-
Hợp tác với các trường học và thư viện để giới thiệu thơ dịch như một phần trong trải nghiệm học tập, nhất là với thế hệ trẻ ngày càng sống trong nhịp sống gấp gáp và công nghệ hóa.
-
Xuất bản tuyển tập thơ dịch từ các ngôn ngữ thiểu số hoặc ít được biết đến, như một cách làm nổi bật những tiếng nói thường bị bỏ qua trong dòng chính văn học.
Thơ trong thời đại số: làm chậm lại để thấu hiểu
Arthur Sze bước vào cương vị Nhà thơ Laureate trong bối cảnh đặc biệt: khi thơ đang trải qua một giai đoạn “phục hưng” trên mạng xã hội, nhưng cũng đối mặt với nguy cơ bị rút gọn thành những trích dẫn dễ chia sẻ, dễ quên. Thay vì chống lại xu hướng đó, ông đề xuất một lối tiếp cận khác:
“Thơ không cần phải dài, nhưng phải lắng đọng. Trong thế giới bị phân mảnh bởi thông tin và tốc độ, một câu thơ chân thành có thể là nơi trú ẩn hiếm hoi.”
Di sản của một tiếng nói tĩnh tại trong hỗn loạn
Việc Arthur Sze trở thành Poet Laureate không chỉ là một vinh danh cá nhân – đó còn là một dấu hiệu của sự chuyển dịch văn hóa: hướng đến sự lắng nghe, đa ngữ, và tôn trọng những nhịp điệu chậm rãi. Trong thời đại mà mọi thứ đều được tối ưu hóa để nhanh hơn, mạnh hơn, thơ – và đặc biệt là thơ dịch – có thể là con đường dẫn ta trở lại với chính mình, với người khác, và với thế giới rộng lớn hơn.
Arthur Sze không chỉ đại diện cho sự đa dạng sắc tộc trong văn học Hoa Kỳ, mà còn là hiện thân của một thời đại mới cho thơ – nơi biên giới bị xóa nhòa không chỉ bằng công nghệ, mà bằng ngôn từ, cảm xúc và sự kết nối sâu sắc. Và có lẽ, chính thơ – với sự giản dị và lặng lẽ của nó – sẽ là tiếng nói bền bỉ nhất trong thế giới ồn ào hôm nay.
