Có những cuốn sách không cần phải gào thét về nỗi đau hay tội lỗi, bởi chỉ bằng giọng kể bình thản, nó đã khiến người đọc tự soi lại chính mình. “Những lá thư từ Tây Ban Nha” của Prosper Mérimée là một tập truyện như thế — nơi con người được nhìn thấy trong toàn bộ sự yếu đuối, ngọt ngào, sai lầm và nhân hậu của mình.
Mérimée không viết để kết tội ai. Ông kể chuyện như một người chứng kiến, vừa thấu hiểu vừa mỉm cười, để tội lỗi hiện lên trong nhiều dáng hình: có khi là lỗi lầm của dục vọng, có khi là sự yếu đuối của đức tin, có khi chỉ là một khoảnh khắc ngắn ngủi con người không làm chủ nổi bản thân. Ở Mérimée, không ai hoàn toàn xấu xa, cũng chẳng ai hoàn toàn vô tội. Chính sự chênh vênh ấy làm nên cái đẹp – cái đẹp của nhân tính chưa bao giờ hoàn hảo nhưng luôn đáng thương.
Đọc “Những lá thư từ Tây Ban Nha” là một trải nghiệm vừa trí tuệ vừa tinh tế. Từng câu chữ của Mérimée gọn ghẽ, chuẩn xác như nét cọ của một họa sĩ, vừa khắc họa khung cảnh Tây Ban Nha đầy ánh nắng, vừa mở ra những chiều sâu thăm thẳm của tâm hồn người. Ẩn dưới những dòng văn tưởng chừng bình thản ấy là cái nhìn châm biếm dịu dàng, thông tuệ và đôi khi… rất Pháp – một sự mỉm cười trước nghịch lý đời sống.
Có lẽ vì thế mà đọc Mérimée, người ta không thấy phán xét, chỉ thấy sự đồng cảm lan nhẹ như gió. Tội lỗi, dưới ngòi bút ông, không còn là một bản án, mà là một mảnh nhỏ của bản thể con người, để rồi ta nhận ra: sống là để hiểu, chứ không chỉ để tha thứ.
