Tuần qua, văn đàn nước Anh đã chứng kiến một cột mốc đáng nhớ: tác giả kỳ cựu Maureen Duffy, 91 tuổi, chính thức trở thành người đầu tiên được trao RSL Pioneer Prize – một giải thưởng mới được sáng lập nhằm tôn vinh những nữ nhà văn trên 60 tuổi có sự nghiệp tiên phong và ảnh hưởng sâu rộng, nhưng chưa từng được công nhận đầy đủ trong hệ thống giải thưởng chính thống.
Giải thưởng từ nữ văn sĩ Bernardine Evaristo – Một hành động mang tính “sửa sai”
RSL Pioneer Prize là sáng kiến của Bernardine Evaristo, nữ tác giả đoạt Booker Prize năm 2019 và là một trong những gương mặt tiên phong cho sự đa dạng hóa trong văn học Anh. Bà sáng lập giải thưởng này với mục tiêu rõ ràng: “làm nổi bật những người phụ nữ đã mở đường, nhưng thường bị lãng quên hoặc đánh giá thấp bởi hệ thống văn học truyền thống.”
Evaristo cho biết chính Duffy là hình mẫu lý tưởng cho tinh thần mà giải thưởng này đại diện – một người “luôn đi trước thời đại, dám phá vỡ chuẩn mực và kiên trì với lý tưởng văn chương bất kể xu hướng xã hội.”
Maureen Duffy – Hơn sáu thập kỷ phá vỡ định kiến bằng ngòi bút
Sinh năm 1933, Maureen Duffy là một trong những nhà văn, nhà thơ và nhà hoạt động tiên phong của văn học Anh hiện đại. Từ khi bắt đầu sự nghiệp vào những năm 1960, bà đã không ngần ngại khai thác các chủ đề bị coi là “nhạy cảm” thời bấy giờ: từ giới tính, nữ quyền, đến đồng tính luyến ái và giai cấp.
Tiểu thuyết đầu tay “That’s How It Was” (1962) là một trong những tác phẩm đầu tiên mô tả công khai mối quan hệ đồng tính nữ ở Anh, khi mà xã hội và luật pháp vẫn còn mang nặng định kiến. Suốt sự nghiệp mình, Duffy đã xuất bản hơn 30 cuốn sách, bao gồm tiểu thuyết, thơ, kịch và tiểu luận – với phong cách giàu trí tuệ, sắc sảo và luôn mang tính thử nghiệm.
Không chỉ là cây bút can trường, Duffy còn là một nhà vận động không biết mệt mỏi cho quyền lợi của các nhà văn. Bà từng giữ vai trò chủ tịch Hiệp hội các Nhà văn Vương quốc Anh, đấu tranh cho bản quyền và công bằng thu nhập trong ngành xuất bản – điều mà cho đến nay vẫn là vấn đề nhức nhối.
Một giải thưởng mang tính lịch sử – nhưng là sự công nhận quá trễ?
Việc Maureen Duffy được vinh danh ở tuổi 91 đặt ra một câu hỏi không nhỏ cho giới văn học: liệu chúng ta đã bỏ quên quá nhiều tiếng nói nữ giới chỉ vì họ không thuộc về dòng chảy “chính thống”? Với rất nhiều nhà văn nữ khác cùng thế hệ, sự ghi nhận thường đến muộn – nếu không muốn nói là không bao giờ đến.
Trong phát biểu nhận giải, Duffy vẫn khiêm tốn và sắc sảo:
“Tôi viết vì tôi phải viết. Phần thưởng thật sự là khi những gì mình viết ra được lắng nghe – dù có phải chờ đợi bao lâu đi nữa.”
Tái định nghĩa giá trị tiên phong
Việc Maureen Duffy nhận Pioneer Prize không chỉ là một sự vinh danh cá nhân – mà còn là bước đi đầu tiên trong một nỗ lực lớn hơn: định nghĩa lại thế nào là “thành tựu” trong văn học. Giải thưởng này hướng sự chú ý tới những tác giả đã mở đường, bất chấp không gian, giới tính hay định kiến, để sau này những thế hệ sau có thể đi tiếp.
Nữ quyền trong văn học không chỉ là viết về phụ nữ, mà còn là trao lại ánh sáng cho những người từng bị đứng trong bóng tối.
Trong một thế giới mà văn học thường bị chi phối bởi xu hướng thị trường, bảng xếp hạng bán chạy và giải thưởng theo mùa, Pioneer Prize là một lời nhắc nhở cần thiết: rằng có những giọng nói âm ỉ bền bỉ qua thời gian, và khi được lắng nghe, chúng có thể định hình lại cả một nền văn hóa.
Và Maureen Duffy, với ngòi bút sắc sảo và trái tim can trường, chính là một trong những giọng nói đó.
