Tháng 12/2025 tới đây, tạp chí văn học Meanjin – một trong những biểu tượng lâu đời nhất và có ảnh hưởng nhất của đời sống văn học Australia – sẽ phát hành số báo cuối cùng, chính thức khép lại hành trình 85 năm đầy dấu ấn. Đây không chỉ là tin buồn với độc giả và người viết tại Úc, mà còn là lời cảnh báo về tình trạng mong manh của các ấn phẩm văn chương độc lập trong thời đại tài chính chi phối văn hóa.
📰 Meanjin: Hơn cả một tạp chí
Ra đời năm 1940 tại Brisbane và nhanh chóng trở thành trung tâm xuất bản văn chương tại Melbourne, Meanjin không đơn thuần là nơi in thơ truyện – đó là một diễn đàn mở cho tư tưởng tiến bộ, cho các cuộc tranh luận về chính trị, xã hội và bản sắc quốc gia. Với sự kết hợp giữa sáng tác văn học, phê bình, tiểu luận và các bài viết thời sự sâu sắc, Meanjin đã nuôi dưỡng bao thế hệ trí thức và nhà văn Úc, từ Judith Wright đến Christos Tsiolkas.
Tên gọi “Meanjin” (phát âm là “Mee-an-jin”) bắt nguồn từ ngôn ngữ Turrbal của thổ dân – là tên gốc của vùng đất nơi nay là thành phố Brisbane. Điều này phản ánh tinh thần khai mở và đa văn hóa mà tạp chí luôn hướng đến từ những ngày đầu.
💔 Một cái kết không ai mong đợi
Việc Meanjin tuyên bố sẽ ngừng xuất bản vào cuối năm 2025 đã khiến giới văn chương Úc rúng động. Nguyên nhân được đưa ra là thiếu nguồn tài trợ ổn định, đặc biệt khi Đại học Melbourne – đơn vị chủ quản hiện tại – quyết định rút hỗ trợ tài chính. Tuy nhiên, sự việc không đơn giản dừng ở câu chuyện ngân sách.
Nhiều cây bút và nhà phê bình tại Úc gọi đây là “một hành vi phá hoại văn hóa” (an act of cultural vandalism). Họ cho rằng, trong bối cảnh toàn cầu hóa, sự hiện diện của những diễn đàn văn học độc lập như Meanjin là cực kỳ quan trọng để bảo vệ bản sắc văn hóa, tiếng nói trí thức và quyền lực mềm của quốc gia.
“Không ai muốn sống trong một đất nước mà nơi duy nhất bạn có thể đọc văn học là… TikTok hoặc Amazon,” – một nhà văn bình luận trên The Guardian.
🎙️ Tiếng nói từ cộng đồng
Chỉ trong vài ngày sau thông báo đóng cửa, hàng trăm nhà văn, nhà nghiên cứu và độc giả đã ký tên vào các thư ngỏ, chiến dịch kêu gọi cứu Meanjin. Một số đề xuất đã được đưa ra: từ gây quỹ cộng đồng, tìm nhà tài trợ mới, đến chuyển đổi mô hình xuất bản số.
Dù chưa rõ tương lai sẽ ra sao, điều chắc chắn là: Meanjin không chỉ là “một tạp chí”, mà là một phần ký ức tập thể của văn hóa Australia.
📘 Khi một tạp chí mất đi, ta mất những gì?
Đằng sau việc đóng cửa Meanjin là những câu hỏi lớn hơn:
-
Làm sao để văn học vẫn sống trong xã hội ngày càng thực dụng?
-
Ai sẽ hỗ trợ và duy trì những không gian văn hóa không sinh lời?
-
Liệu trí thức và nghệ thuật có còn được xem là phần cốt lõi của xã hội hiện đại?
Việc một tạp chí như Meanjin – từng được xem như “lương tri trí thức” của nước Úc – không thể tồn tại, khiến nhiều người lo ngại: phải chăng chúng ta đang để mặc văn hóa chết dần một cách yên lặng?
🔚 Kết
Dù Meanjin sắp khép lại hành trình 85 năm của mình, tinh thần mà nó đại diện – sự độc lập tư tưởng, tính phản biện, và niềm tin vào giá trị lâu dài của chữ nghĩa – sẽ còn sống trong lòng những ai từng đọc nó, viết cho nó, và chịu ảnh hưởng từ nó.
Đóng cửa một tạp chí không giết được văn học. Nhưng nó làm cho không gian ấy hẹp lại, ít tiếng nói hơn, ít đa dạng hơn. Và đó là điều khiến ta cần phải hành động – trước khi những tiếng nói khác cũng biến mất trong im lặng.
