Tháng 12/2025 tới đây, tạp chí văn học Meanjin – một trong những biểu tượng lâu đời nhất và có ảnh hưởng nhất của đời sống văn học Australia – sẽ phát hành số báo cuối cùng, chính thức khép lại hành trình 85 năm đầy dấu ấn. Đây không chỉ là tin buồn với độc giả và người viết tại Úc, mà còn là lời cảnh báo về tình trạng mong manh của các ấn phẩm văn chương độc lập trong thời đại tài chính chi phối văn hóa.

📰 Meanjin: Hơn cả một tạp chí

Ra đời năm 1940 tại Brisbane và nhanh chóng trở thành trung tâm xuất bản văn chương tại Melbourne, Meanjin không đơn thuần là nơi in thơ truyện – đó là một diễn đàn mở cho tư tưởng tiến bộ, cho các cuộc tranh luận về chính trị, xã hội và bản sắc quốc gia. Với sự kết hợp giữa sáng tác văn học, phê bình, tiểu luận và các bài viết thời sự sâu sắc, Meanjin đã nuôi dưỡng bao thế hệ trí thức và nhà văn Úc, từ Judith Wright đến Christos Tsiolkas.

Tên gọi “Meanjin” (phát âm là “Mee-an-jin”) bắt nguồn từ ngôn ngữ Turrbal của thổ dân – là tên gốc của vùng đất nơi nay là thành phố Brisbane. Điều này phản ánh tinh thần khai mở và đa văn hóa mà tạp chí luôn hướng đến từ những ngày đầu.

💔 Một cái kết không ai mong đợi

Việc Meanjin tuyên bố sẽ ngừng xuất bản vào cuối năm 2025 đã khiến giới văn chương Úc rúng động. Nguyên nhân được đưa ra là thiếu nguồn tài trợ ổn định, đặc biệt khi Đại học Melbourne – đơn vị chủ quản hiện tại – quyết định rút hỗ trợ tài chính. Tuy nhiên, sự việc không đơn giản dừng ở câu chuyện ngân sách.

Nhiều cây bút và nhà phê bình tại Úc gọi đây là “một hành vi phá hoại văn hóa” (an act of cultural vandalism). Họ cho rằng, trong bối cảnh toàn cầu hóa, sự hiện diện của những diễn đàn văn học độc lập như Meanjin là cực kỳ quan trọng để bảo vệ bản sắc văn hóa, tiếng nói trí thức và quyền lực mềm của quốc gia.

“Không ai muốn sống trong một đất nước mà nơi duy nhất bạn có thể đọc văn học là… TikTok hoặc Amazon,” – một nhà văn bình luận trên The Guardian.

🎙️ Tiếng nói từ cộng đồng

Chỉ trong vài ngày sau thông báo đóng cửa, hàng trăm nhà văn, nhà nghiên cứu và độc giả đã ký tên vào các thư ngỏ, chiến dịch kêu gọi cứu Meanjin. Một số đề xuất đã được đưa ra: từ gây quỹ cộng đồng, tìm nhà tài trợ mới, đến chuyển đổi mô hình xuất bản số.

Dù chưa rõ tương lai sẽ ra sao, điều chắc chắn là: Meanjin không chỉ là “một tạp chí”, mà là một phần ký ức tập thể của văn hóa Australia.

📘 Khi một tạp chí mất đi, ta mất những gì?

Đằng sau việc đóng cửa Meanjin là những câu hỏi lớn hơn:

• Làm sao để văn học vẫn sống trong xã hội ngày càng thực dụng?

• Ai sẽ hỗ trợ và duy trì những không gian văn hóa không sinh lời?

• Liệu trí thức và nghệ thuật có còn được xem là phần cốt lõi của xã hội hiện đại?

Việc một tạp chí như Meanjin – từng được xem như “lương tri trí thức” của nước Úc – không thể tồn tại, khiến nhiều người lo ngại: phải chăng chúng ta đang để mặc văn hóa chết dần một cách yên lặng?

🔚 Kết

Dù Meanjin sắp khép lại hành trình 85 năm của mình, tinh thần mà nó đại diện – sự độc lập tư tưởng, tính phản biện, và niềm tin vào giá trị lâu dài của chữ nghĩa – sẽ còn sống trong lòng những ai từng đọc nó, viết cho nó, và chịu ảnh hưởng từ nó.

Đóng cửa một tạp chí không giết được văn học. Nhưng nó làm cho không gian ấy hẹp lại, ít tiếng nói hơn, ít đa dạng hơn. Và đó là điều khiến ta cần phải hành động – trước khi những tiếng nói khác cũng biến mất trong im lặng.

Vào tháng 12/2025, giới yêu văn học trên khắp thế giới sẽ cùng nhau kỷ niệm 250 năm ngày sinh của Jane Austen – một trong những cây bút vĩ đại nhất của văn học Anh và thế giới. Dù đã hai thế kỷ rưỡi trôi qua, sức sống của Austen trong lòng độc giả và giới nghiên cứu vẫn chưa hề suy giảm – trái lại, đang được thắp sáng trở lại bằng làn sóng ấn phẩm mới, những công trình phê bình sâu sắc và sự quan tâm nồng nhiệt từ độc giả trẻ.

📚 Từ những trang tiểu thuyết bất hủ…

Jane Austen (1775–1817) chỉ để lại cho hậu thế sáu tiểu thuyết hoàn chỉnh: Pride and Prejudice, Sense and Sensibility, Emma, Northanger Abbey, Mansfield Park, và Persuasion. Nhưng chỉ với chừng đó tác phẩm, Austen đã dựng nên một thế giới văn chương độc đáo, nơi sự tinh tế trong quan sát đời sống, hài hước thông minh, và phân tích tâm lý sắc bén trở thành đặc điểm nổi bật.

Bà không chỉ kể chuyện tình yêu – Austen phơi bày mối quan hệ giữa giới tính, giai cấp, hôn nhân và tài sản trong xã hội Anh thế kỷ 19 bằng giọng văn vừa trào phúng vừa cảm thông. Chính vì vậy, Austen không bị bó hẹp trong vai trò nhà văn “lãng mạn”, mà được đánh giá là một nhà phê bình xã hội kín đáo nhưng sâu sắc.

✨ Sự trở lại mạnh mẽ qua các ấn phẩm mới

Kỷ niệm 250 năm sinh của Austen là dịp để các học giả và độc giả cùng nhìn lại di sản đồ sộ mà bà để lại – không chỉ qua tác phẩm gốc, mà còn qua những góc nhìn nghiên cứu mới mẻ.

🌿 Living with Jane Austen – Janet Todd

Là hồi ký mang tính cá nhân sâu sắc của nhà nghiên cứu Jane Austen hàng đầu – Janet Todd. Cuốn sách không chỉ kể về Austen, mà còn là hành trình của chính Todd trong suốt sự nghiệp nghiên cứu bà, với nhiều suy ngẫm tinh tế và cảm xúc chân thành. Đây là cách tiếp cận Austen như một phần của đời sống hiện đại, chứ không chỉ là một tượng đài văn học.

🔍 Wild for Austen – Devoney Looser

Devoney Looser – một trong những học giả trẻ nổi bật nghiên cứu về Austen – mang đến cái nhìn mới về cách Jane Austen được “sở hữu” và tái tạo bởi các thế hệ độc giả khác nhau. Từ fan fiction đến các chuyển thể điện ảnh, từ văn hóa pop đến những tranh cãi học thuật, Austen hiện diện ở khắp nơi, khiến ta đặt câu hỏi: “Chúng ta thật sự hiểu Austen đến đâu?”

📖 What Matters in Jane Austen? – John Mullan

Cuốn sách của John Mullan đi sâu vào những chi tiết tưởng như nhỏ nhặt trong tác phẩm của Austen – từ ánh mắt, khoảng cách ngồi trên ghế sofa cho tới cách dùng từ – và cho thấy mọi chi tiết đều có dụng ý. Qua đó, người đọc càng trân trọng hơn sự tài tình trong nghệ thuật viết của Austen.

🎭 Vì sao Austen vẫn “sống”?

Không nhiều nhà văn có thể khiến tác phẩm của mình trở thành vật sống trong trí tưởng tượng độc giả qua nhiều thế hệ. Austen làm được điều đó không phải chỉ vì chuyện tình đẹp, mà vì cách bà nhìn con người – đầy chất nhân bản, vừa hài hước, vừa nghiêm túc.

Ở thời đại mà chủ nghĩa nữ quyền, bình đẳng xã hội và cái nhìn đa chiều về giới tính ngày càng được quan tâm, Austen không bị “lỗi thời” – ngược lại, bà tiên phong trong việc đặt câu hỏi về vị trí của phụ nữ, quyền tự chủ, và đạo đức xã hội, từ góc nhìn nội tâm và trải nghiệm cá nhân.

📅 Kết luận: 250 năm, và vẫn đang viết tiếp

Sự kiện kỷ niệm 250 năm sinh của Jane Austen không chỉ là một cái cớ để quay lại đọc Pride and Prejudice. Đó là lời nhắc rằng văn học – nếu đủ tinh tế, đủ sâu sắc – không bao giờ cũ. Jane Austen là minh chứng cho một lối viết nhẹ nhàng mà kiên cường, hài hước mà đả kích, lãng mạn mà đầy tính xã hội.

“Jane Austen chưa bao giờ rời đi. Chúng ta chỉ đang học cách hiểu bà thêm lần nữa.”

Khi Heart Lamp: Selected Stories của Banu Mushtaq giành chiến thắng tại International Booker Prize 2025, không chỉ một tác phẩm được vinh danh – mà là cả một ngôn ngữ, một cộng đồng, một dòng chảy văn hóa từng bị lãng quên, đã được đưa trở lại ánh sáng.

Banu Mushtaq viết bằng tiếng Kannada – một trong những ngôn ngữ bản địa Ấn Độ, vốn ít được biết đến trên văn đàn quốc tế. Nhờ bản dịch tinh tế và đầy thấu hiểu của Deepa Bhasthi, những truyện ngắn đầy chất thơ và phản kháng ấy đã vượt qua rào cản ngôn ngữ, đến với độc giả toàn cầu. Đây là lần đầu tiên một tác phẩm viết bằng tiếng Kannada được lọt vào danh sách và thắng giải Booker, cũng là lần đầu một tuyển tập truyện ngắn được vinh danh. Đó là một chiến thắng không chỉ cho văn chương, mà còn cho tiếng nói của những cộng đồng thiểu số từng bị lãng quên.

Trong Heart Lamp, Banu Mushtaq viết về những người phụ nữ sinh ra ở vùng Karnataka – những nhân vật tưởng như bé nhỏ, nhưng lại mang trong mình nỗi khát khao sống thật với chính mình. Họ yêu thương, chịu đựng, nổi loạn trong âm thầm, và cuối cùng là tìm thấy ánh sáng từ bên trong trái tim mình – đúng như tên gọi Heart Lamp. Mỗi truyện ngắn là một mảnh ký ức, một bản nhạc mang âm sắc địa phương, là hơi thở của những người phụ nữ Ấn Độ thời hiện đại đang giằng co giữa truyền thống và giải phóng.

Giải thưởng Booker năm nay không chỉ nói lên chất lượng văn chương, mà còn khẳng định tầm quan trọng của dịch thuật – của việc chuyển thể không đơn thuần là chuyển ngữ, mà là tái hiện linh hồn của một nền văn hóa. Deepa Bhasthi, với vai trò dịch giả, đã khéo léo giữ lại nhịp điệu nguyên bản, niềm tự hào dân tộc, và sự dịu dàng trong từng câu chữ. Cô cũng trở thành người Ấn đầu tiên thắng giải ở vai trò dịch giả – một dấu son cho nỗ lực bền bỉ của những người đứng ở giữa các nền ngôn ngữ.

Heart Lamp chính là minh chứng cho việc: văn chương, dù xuất phát từ ngôn ngữ nào, nếu được viết bằng sự chân thành và chuyển thể với yêu thương, đều có thể chạm tới trái tim người đọc ở bất kỳ nơi đâu.